De omgevingswet: wat is het en wat kunt u ermee?

Wat is de omgevingswet?

Onze leefomgeving is voortdurend aan het veranderen en aan het ontwikkelen. Veel van deze veranderingen zijn aan regels gebonden. In juridische termen worden deze veranderingen activiteiten genoemd.

Dat is heel breed en omvat alles rond onder andere natuur, milieu, infrastructuur en bouwen. De omgevingswet legt kortgezegd al deze regels vast rondom wijzigingen in de leefomgeving.

Video: Animatie over de manier waarop de Omgevingswet de regels over de leefomgeving bundelt en overzichtelijker maakt. (Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninklijke Relaties). 

Die regels bestaan nu ook al. Eén van de uitgangspunten van de Omgevingswet is om ze meer inzichtelijk te maken. Zo wordt het voor burgers, ondernemers en overheden makkelijker om te zien wat de mogelijkheden zijn voor plannen in de leefomgeving.

Tot 2021 worden gemeentelijke omgevingsregels vastgelegd in zogenoemde bestemmingsplannen. Kortgezegd beschrijft een bestemmingsplan de regels en wat er is toegestaan voor één stukje grond. Dit geldt voor zowel de burger, als voor gemeenten. Het bestemmingsplan beschrijft bijvoorbeeld of er ergens een bedrijf mag worden gevestigd en waar wel of geen wegen mogen komen. Maar in het bestemmingsplan staat bijvoorbeeld ook of een gebouw of woning mag worden uitgebreid: denk aan een aanbouw of dakkapel. Met de Omgevingswet wordt het omgevingsplan een gemoderniseerde opvolger van het bestemmingsplan.

Naast regels van de Gemeente zijn er ook regels van de Provincie en regels van het Waterschap waar rekening mee moet worden gehouden. De provincie kan via een provinciale verordening regels stellen over het ruimtelijk kwaliteitsniveau zoals voorwaarden aan de uitbreiding van een agrarisch bouwperceel. Het waterschap bepaalt bijvoorbeeld wat de minimale en maximale hoogte van het grondwater moet zijn. Bovendien zijn er regels van het Rijk zoals bijvoorbeeld milieuwetgeving. Ook deze regelgeving heeft betrekking op activiteiten in de leefomgeving. Dit is belangrijk voor bijvoorbeeld een ondernemer die een autospuiterij wil starten. Hij zal daarvoor aan bepaalde milieueisen moeten voldoen.

De Omgevingswet bundelt al deze verschillende wetgevingen rondom de leefomgeving en beschrijft de manier waarop regels gepubliceerd worden. Deze nieuwe standaarden zijn gemoderniseerd en daardoor toekomstbestendig.

Waarom is de Omgevingswet belangrijk?

Tot 2021 zijn al deze verschillende regelgevingen met betrekking tot de leefomgeving op verschillende plaatsen en in verschillende plannen te vinden. Best onhandig, als u ‘even snel’ wilt opzoeken of een aanbouw überhaupt zou mogen bij dat koophuis dat u op het oog heeft. Maar ook bij initiatieven zoals het bouwen van een windmolenpark zijn er veel verschillende wetten van toepassing. Nu kan het lang duren voordat de juiste regels gevonden zijn, of liggen er aanvragen bij verschillende loketten. Met de invoering van de Omgevingswet is dat verleden tijd.

De Omgevingswet zorgt ervoor dat alle verschillende regelgevingen met betrekking tot de leefomgeving straks op één centrale plek te vinden zijn: het Omgevingsloket. Hierdoor zullen de processen rondom een aanvraag sneller verlopen omdat de informatie transparanter en beter toegankelijk is. Voor gemeenten, ondernemers én voor de burger.

Een goede metafoor voor het Omgevingsloket en het opzoeken van regelgevingen is het luisteren naar muziek. Nog niet zo lang geleden hadden we allemaal een kast met CD’s in onze woonkamer staan. Als we een specifiek liedje wilde luisteren moesten we eerst kijken op welk album we deze konden vinden. Met de komst van digitale muziek en Spotify kunnen we passend bij onze stemming eenvoudig een selectie van muziek afspelen van verschillende artiesten en albums door elkaar. We zijn niet meer gebonden aan de context van het album, maar selecteren muziek meer op basis van stemming, genre of activiteit.

In de viewer ‘Regels op de kaart’ wordt het straks net zo makkelijk om alleen de regels te bekijken die relevant zijn voor een bepaalde locatie en activiteit, zonder te hoeven achterhalen in welk plan iets is gepubliceerd.

De Omgevingswet is een ‘open stelsel’, wat houdt dat in?

Er wordt aan een digitaal stelsel gebouwd (Digitaal Stelsel Omgevingswet) om de Omgevingswet mogelijk te maken.

Omdat er veel verschillende partijen betrokken zijn bij regelgevingen, wordt er gewerkt aan een zogenoemd ‘open stelsel’. Dit betekent dat partijen informatie kunnen aanleveren áán het stelsel, maar ook dat partijen informatie uit het stelsel kunnen halen om het vervolgens overzichtelijk te kunnen aanbieden.

Een omgevingsplan moet voldoen aan bepaalde standaarden. Softwareleveranciers kunnen Gemeenten helpen om aan deze standaarden te voldoen. Binnen gestelde standaarden zijn er nog diverse mogelijkheden en elke softwareleverancier zal hier weer anders mee omgaan. Door het open stelsel kunnen Gemeenten straks kiezen voor een leverancier die passend is bij hun eigen wensen en werkproces
Ook hier kunnen we de vergelijking maken met Spotify. We kunnen muziek afspelen via de Spotify app. Maar er zijn ook diverse luidsprekers verkrijgbaar die gebruikmaken van een alternatieve app en rechtstreeks verbinding maken met de Spotify server. Via het open stelsel kunnen gemeenten kiezen uit meerdere leveranciers voor het maken en aanbieden van een Omgevingsplan aan het open stelsel. Ook voor het bekijken van plannen wordt het straks mogelijk dat een softwareontwikkelaar een specifieke applicatie bouwt gericht op bijvoorbeeld projectontwikkelaars of juristen.

Wat betekent de Omgevingswet voor de burger?

Voor de burger zorgt de Omgevingswet voor meer gemak. Er komt één centrale plek om alle relevante informatie te vinden met betrekking tot de leefomgeving.

Er komen twee manieren om voor een initiatief op mogelijkheden binnen de regelgeving te oriënteren. Voor veelgevraagde werkzaamheden zoals het plaatsen van een dakkapel of het kappen van een boom worden juridische regels omgezet in toepasbare regels. Dat wil zeggen dat de burger niet de juridische teksten hoeft te lezen, maar een lijst met eenvoudige vragen krijgt voorgeschoteld. Na het beantwoorden van de vragen weet hij of zij of een vergunning moet worden aangevraagd of niet. Zo krijgt een bewoner direct duidelijkheid of de boom in zijn tuin zomaar gekapt mag worden.

Voor een burger die meer wil weten wordt het makkelijker om zelf relevante regels te vinden. Zo kan bijvoorbeeld een vogelspotter terugzoeken wat de plannen zijn voor zijn favoriete natuurgebied: komt er een klein theehuis of komt er een groot winkelcentrum? Ook kunnen er gemakkelijker buurtinitiatieven worden gestart: denk aan het plaatsen van een speeltuin op een nu verlaten grasveldje.

In het online Omgevingsloket wordt het ook mogelijk om direct een vergunningaanvraag te doen. Door de verbeterde toegankelijkheid zullen aanvragen sneller verlopen.

Wat betekent de Omgevingswet voor gemeenten en overheidsorganisaties? 

Gemeenten en andere overheidsorganisaties mogen de komende tijd aan de slag om hun regels toegankelijker te maken zodat deze kunnen worden opgenomen in de Omgevingswet. Als we in Spotify muziek zoeken om te ontspannen, krijgen we alleen muziek te horen waarbij is aangegeven dat die muziek past bij ‘ontspannen’. Elk liedje heeft verschillende type labels meegekregen om te zorgen dat Spotify dit kan groeperen en filteren.

Zo zullen juridische regels ook moeten worden geannoteerd om ze beter vindbaar te maken. Als een gebruiker naar informatie zoekt over een mogelijke aanbouw op zijn adres is het belangrijk dat vervolgens alleen de relevante regels worden getoond. Het annoteren zorgt er voor dat deze zoekkenmerken worden toegevoegd zodat de juiste regels worden gevonden.

Als burgers de juridische regels beter kunnen vinden, betekent dat nog niet direct dat ze ook goed te begrijpen zijn. Voor veel aangevraagde vergunningen is het nodig dat de regels worden omgezet naar toepasbare regels. Hierbij wordt een formulier met begrijpbare vragen gemaakt. Na het invullen van de vragen krijgt de burger duidelijkheid over de vraag of er een vergunning moeten worden aangevraagd. Het omzetten van regels naar toepasbare regels gaat een stuk verder dan het annoteren. Dit zal dus niet voor alle regels worden gedaan. Gelukkig bestaat er al software die organisaties kan helpen om dit proces van vertaling te ondersteunen. Maar ook kan Keen hierbij een rol spelen om dit zo goed mogelijk in te richten.

Hoe is Keen betrokken bij de Omgevingswet?

Bij Keen werken we aan digitale innovaties door waarde voor de gebruiker centraal te zetten. Keen is een partner bij het ontwikkelen van het digitale gebruikersportaal bij het Kadaster. Daar ontwerpen wij mee aan de viewer ‘Regels op de kaart’. Een tool die het straks mogelijk maakt om overzichtelijk te zien welke regels van toepassing zijn in welk gebied. Een interessante uitdaging omdat zowel beleidsmakers als burgers als ondernemers deze tool zullen gaan gebruiken: verschillende gebruikers met eigen vragen waar ze antwoord op zoeken.

Bent u benieuwd wat Keen Public voor uw organisatie kan betekenen? Laat dan hieronder uw gegevens achter en wij zullen contact met u opnemen.